Het milieubeleid is zodanig versnipperd dat niemand nog weet wie wat doet. Dat zegt Em. Prof. Ir. Jan Maertens. Hij reikt evenwel oplossingen aan om het grondwaterpeil op te krikken: “Maak alle regels transparant, en breng de problematiek in kaart met een voldoende dicht net van peilfilters.”
Deze maand gaan we in gesprek met Jan Maertens, expert geotechniek met tonnen ervaring. Hij werkte onder meer voor het Rijksinstituut voor Grondmechanica en het ministerie van Openbare Werken. Hij was betrokken bij baanbrekende projecten, zoals de Berendrechtsluis en de bouw van de hogesnelheidslijn.
Maertens deelde zijn expertise ook in de recente Pano-reportage, die de gevolgen van de droogte aankaartte. “Ik heb heel veel bijgeleerd tijdens die uitzending, maar ik wil toch even nuanceren: scheuren in huizen hebben niets te maken met illegale grondwaterwinningen. Er zijn wel bomen die water wegtrekken van onder die huizen. Dat aspect is onderbelicht gebleven.”
Jurgen Van Rompaey (JVR): De reportage benadrukte wel opnieuw dat het grondwaterpeil historisch laag is.
JM (knikt): Ons land heeft helaas een slechte reputatie als het aankomt op beleid rond grondwater. Intercommunales trokken zich jarenlang niets aan van milieu. Ik denk aan de waterwinning onder de duinen. Men heeft de ‘zoetwaterbellen’ daar helemaal leeggepompt. Enkel in Knokke is er nog eigen waterwinning. Terwijl onze noorderburen de zoetwaterbel altijd hebben geconserveerd. Zo blijft men er watervoorraden hervoeden.
JVR: Hoe kan het dat zoiets als het grondwaterpeil wordt verwaarloosd?
JM: Het thema is onderbelicht gebleven. Mogelijk komt het omdat er tussen 1976 en nu amper extreem droge zomers zijn geweest? Experts in grondmechanica hebben in ieder geval de problematiek rond infiltratie laten passeren. Ten onrechte. Het is nu het terrein van de hydrologen, maar we zouden ons daar ook mee moeten bezighouden.
JVR: Wat is volgens u de beste oplossing om het peil weer te doen stijgen?
JM: Ik pleit eerst en vooral voor meer peilfilters. We hebben eigenlijk te weinig gegevens van de grondwaterstand. In Nederland heeft iedere gemeente zicht op het peil van het grondwater. Bij ons is het nattevingerwerk.
“We hebben eigenlijk te weinig gegevens van de grondwaterstand.”
JVR: We weten dus niet of het grondwaterniveau zo laag is?
JM: We hebben sterke vermoedens, maar we meten dat te weinig. Daarom zou de overheid moeten inzetten op een heel dicht net van peilfilters. Zo zie je ook meteen de reële invloed van waterwinning. Toen ik indertijd betrokken was bij de bouw van de hogesnelheidslijn, voorzagen we peilfilters op het traject. Als het waterpeil ergens plots daalde, konden we dat linken aan bijvoorbeeld een lokale waterwinning.
JVR: De meetputten waarop wij ons baseren, bevinden zich in bos- en natuurgebieden, die gekozen zijn om de invloed van het weer te meten. Waar waterwinning is, staan de putten waarschijnlijk toch nog lager?
JM: Dat kan, maar we wéten simpelweg niet of het grondwaterpeil in Vlaanderen overal zo problematisch laag is. Men stelt dat het grondwater het zwaar te verduren heeft in de buurt van landbouwgebieden, maar ik wil daar bewijzen rond. Men had het in ‘Pano’ ook over illegale waterwinning, maar in die omgeving is er misschien best veel grondwater!
JVR: Wat zou u nog aanbevelen, naast meer grondwatermeters?
JM: We hebben nood aan normen en transparante regels, bijvoorbeeld voor bouwputten. Men werkt op dit ogenblik met schermwanden rond een bouwput, maar dat is een dure affaire. Het is bovendien niet ondenkbaar dat die de natuurlijke grondwaterstroom beïnvloeden. Verschillende bouwputten naast elkaar: dat is vragen om problemen.
JVR: We nemen de natuurlijke grondwaterstroom als vanzelfsprekend?
JM: Klopt, en dat is een groot verschil met vroeger. Toen gingen architecten waterlijnen bestuderen alvorens ze gebouwen neerzetten. Dat doen we nu lang niet meer, met als gevolg dat we natuurlijke stromen doorbreken. En die hebben allemaal een functie.
Met een groep vrijwilligers heb ik indertijd een richtlijn rond bemalingen opgesteld. Daarin stond dat je als architect zou moeten bestuderen wat grondwerken betekenen voor het peil van het oppervlakte- of grondwater. De Vlaamse Milieumaatschappij heeft die nota niet gevolgd en focust op vergunningen.
JVR: Als wij regenwaterputten of bassins plaatsen, dienen we de nodige vergunningen te voorzien. ‘Pano’ liet zien dat dat voor geboorde putten lang niet altijd het geval is.
JM: Het milieubeleid is zodanig versnipperd dat niemand nog weet wie wat doet. Dat zag je ook in de reportage: de vergunning zat bij de ene dienst, de controle elders. Nu, het is heel complexe materie. Maar onlangs hoorde ik dat men uiterst strenge eisen wil stellen aan bouwheren die grondwater terug in de grond pompen. Dat is te gek voor woorden: het moet economisch rendabel blijven. Wil men misschien liever dat we meer bovengronds gaan bouwen?
“Maak alle regels over gans Vlaanderen transparant, en breng de problematiek in kaart met peilfilters.”
JVR: Slotsom: het moet eenvoudiger?
JM: Absoluut. Zeker wat bemalingen betreft kan je niet blijven zeggen dat het duurder en complexer wordt. Men moet van ervaringen uitgaan en het gezond verstand laten primeren. Maak alle regels over gans Vlaanderen transparant, mede door de problematiek in kaart te brengen met peilfilters. Ga voor eenvoudige oplossingen.
JVR: Hartelijk dank voor dit gesprek.
Nature Solutions denkt graag mee over duurzame wateroplossingen. Wil u samen de mogelijkheden bekijken wat we kunnen betekenen voor uw bedrijf, gemeente,…?
Mail ons op info@naturesolutions.be of tel. 015 63 75 53 (van maandag t.e.m. vrijdag, van 8.30 tot 17u).
Foto: © Tom Jutte – https://flickr.com/photos/hereistom
